Βίοι Παράλληλοι

[Αξιότιμε Μαέστρο,

Λαμβάνω το θάρρος να σας γράψω, για να εκφράσω τον ειλικρινή θαυμασμό μου, συνολικά για το έργο σας, αναφερόμενος στην επαναστατική σας Eroica καθώς και την 5^η συμφωνία σας, και ειδικότερα για το έργο σας «Τα ερείπια των Αθηνών», το οποίο είχα την τύχη να παρακολουθήσω την πρώτη του παρουσίαση.

Η ανιδιοτελής σας στήριξη στον επαναστατημένο Γαλλικό λαό, για δημοκρατία και εγκαθίδρυση νόμων υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στα πλαίσια των αρχών του Διαφωτισμού κι επιπλέον η επιστημονική σας προσέγγιση μέσω της μουσικής, στον κόσμο της ύλης των ουρανίων σωμάτων, σύμφωνα με τις αρχές του Πυθαγόρα, και της σύστασης της ύλης σύμφωνα με το Δημόκριτο, είναι στοιχεία που καταδεικνύουν το υψηλότατο και διαυγές σας πνεύμα και που καθιστά την τέχνη σας και το έργο σας οικουμενικό.

Η συγκίνηση όμως που μου προκάλεσε η παρακολούθηση των "Ερειπίων των Αθηνών", δεν μπορούσε να κρυφτεί, από τους δασκάλους μου και τους συμμαθητές μου, καθώς είχαμε βρεθεί στην Πέστη στα πλαίσια εκπαιδευτικής εκδρομής με το γυμνάσιο της Κρεμόνας όπου φοιτώ, αφού εκεί φάνηκε πλέον ξεκάθαρα και η εστιασμένη σας συμπαράσταση στον Ελληνικό λαό και στις ζυμώσεις που γίνονται για να απελευθερωθεί από το ζυγό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Ένας ειλικρινής θαυμαστής του πνεύματος σας]*

*(μετάφραση από τα Ιταλικά)

Μια τέτοια επιστολή θαυμασμού θα είχε λάβει κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού του 1812 ο Λουδοβίκος Βαν Μπετόβεν, στον απόηχο της πρώτης παρουσίασης του έργου του «Τα ερείπια των Αθηνών», από έναν Ελληνικής καταγωγής μαθητή του γυμνασίου της Κρεμόνας, που έτυχε να παραβρίσκεται σε εκπαιδευτική εκδρομή στην Πέστη την ημέρα της πρώτης παρουσίασης. Ο Μπετόβεν δεν θα είχε δείξει ιδιαίτερο ζήλο για να απαντήσει, όμως το Ελληνικό όνομα του υπογράφοντα και τα φλογερά του λόγια δεν τον είχαν αφήσει διόλου αδιάφορο.

Διότι, δώδεκα περίπου χρόνια αργότερα και ενώ θα κοιτούσε τα δημοσιεύματα που αφορούσαν κριτικές για την πρεμιέρα της περίφημης Ενάτης του συμφωνίας, την προσοχή του σίγουρα θα τράβηξε μία στήλη που παρουσίαζε ένα ποίημα, το οποίο εξυμνούσε τον αγώνα των επαναστατημένων Ελλήνων κατά των Οθωμανών. Το ποίημα φέρεται να είχε κάνει τρομακτική εντύπωση στο Μαέστρο, αφού παραμέλησε όλες τις κριτικές που τον αφορούσαν και επιδόθηκε στη μελέτη του στίχο προς στίχο. Έπειτα, μάλιστα, από αρκετή ώρα μελέτης, θα σηκώθηκε και θα πήγε στο αρχείο της αλληλογραφίας του να ξετρυπώσει το γράμμα του νεαρού μαθητή του γυμνασίου της Κρεμόνας, που είχε παρακολουθήσει την πρεμιέρα των «Ερειπίων των Αθηνών». Επρόκειτο για το ίδιο πρόσωπο. Τον ποιητή Διονύσιο Σολωμό και το ποίημα του "Ύμνος εις την Ελευθερίαν".

Αμέσως θα κάθισε στο γραφείο του και θα συνέταξε την παρακάτω επιστολή:

[Αξιότιμε Ποιητά,

Έστω και με καθυστέρηση δώδεκα χρόνων, παίρνω το θάρρος να απαντήσω στην επιστολή σας για την πρεμιέρα του έργου «Τα ερείπια των Αθηνών». Αφορμή στάθηκε το ποίημα σας που διάβασα στον τύπο για τον αγώνα των Ελλήνων για ανεξαρτησία.

Ποτέ δεν έκρυψα το θαυμασμό μου για το αρχαιοελληνικό πνεύμα όπως αποκρυσταλλώνεται στην ποίηση του Ομήρου, των δραμάτων του Αισχύλου και του Σοφοκλή και στις ιδέες του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη, το οποίο ορθώς είχατε επισημάνει αναφέροντας αντιστοίχως τις μορφές του Πυθαγόρα και του Δημόκριτου σχετικά με την 5^η συμφωνία μου. Όπως ποτέ δεν έκρυψα την ανάγκη μου για την έκφραση των οικουμενικών ανθρωπιστικών αξιών μέσα από τη μουσική μου. 
Και ήρθε τούτη την ώρα αυτό το ποίημα σας να μου αποδείξει ότι υπάρχει και νεοελληνικό πνεύμα σαν συνέχεια του μεγαλείου του αρχαίου. Σας διαβεβαιώνω ότι η επανάσταση του λαού σας, όταν έχει πνευματικούς ηγέτες σαν κι εσάς θα ευδοκιμήσει και θα δούμε σύντομα να ανατέλλει ξανά το Ελληνικό ιδεώδες, το οποίο γέννησε ολόκληρο τον πολιτισμό της Ευρώπης.

Ταπεινός δούλος σας,

Λουδοβίκος Βαν Μπετόβεν

Υ.Γ. Το γεγονός ότι δεν είχα απαντήσει στην τότε επιστολή σας, πράγμα που θα οδηγούσε σίγουρα στην σύναψη μιας φιλίας, μου στέρησε τη χαρά και το δικαίωμα να γνωρίζω εγκαίρως την ύπαρξη του ποιήματός σας «Ύμνος εις την Ελευθερίαν», το οποίο δεν αποκλείω να είχα επιλέξει να μελοποιήσω για το φινάλε της τελευταίας μου συμφωνίας. Εύχομαι παρόλαυτα, να πάρει το δρόμο που του αξίζει.]*

*(μετάφραση από τα Γερμανικά)

Με τι έκπληξη θα έλαβε αντίστοιχα, ο Κόντε Διονύσιος Σολωμός την ετεροχρονισμένη απαντητική επιστολή του Μαέστρου Μπετόβεν. Σίγουρα θα έτρεμε από συγκίνηση καθώς θα την έβαζε στην τσέπη για να τη διαβάσει αργότερα και στο στενό του φίλο και θαυμαστή του Μπετόβεν, Νικόλαο Μάντζαρο. Κι εκείνος με τις ευλογίες του μεγαλύτερου συνθέτη της εποχής θα αναλάμβανε το χρίσμα να μελοποιήσει το ποίημα, στα πρότυπα της Ενάτης, ώστε να βρει το δρόμο του.

Ίσως αυτός να είναι ο λόγος που οι πρώτες νότες και στις δυο πρώτες φράσεις από τη μελοποίηση του Ύμνου προέρχονται απ’ ευθείας από τις πρώτες νότες των δύο πρώτων φράσεων της Ωδής. Ίσως αυτή η ευχή που έδωσε ο Μπετόβεν να διαμόρφωσε αυτόν τον εμβατηριακό χαρακτήρα στον Ύμνο, όπως ακριβώς κι η εμβατηριακού χαρακτήρα παραλλαγή της Ωδής. Ίσως γι’ αυτό μέσα στο Ιταλιάνικο περιτύλιγμα της επτανησιακής μουσικής του Μάντζαρου να κρύβεται κατά βάθος η τεχνική και το μοτιβικό πνεύμα του Λουδοβίκου Βαν Μπετόβεν.

Βεβαίως, τα δύο έργα βρήκαν το δρόμο τους. Ο «Ύμνος εις την Ελευθερία» έγινε ο Εθνικός Ύμνος της χώρας που έδωσε τα φώτα του πολιτισμού στην Ευρώπη. Και η Ενάτη, η «Ωδή στη Χαρά», ο Ύμνος ολόκληρης της ανθρωπότητας.*

Τα παραπάνω θα μπορούσαν να ήταν τα πραγματικά γεγονότα και μια εύκολη εξήγηση για τους παράλληλους βίους που τράβηξαν οι δύο Ύμνοι και οι δύο Δημιουργοί. Τίποτα όμως από τα παραπάνω δεν αποδεικνύεται με έγγραφα και μαρτυρίες. Και ερχόμαστε εδώ να συμπεράνουμε ότι το ανθρώπινο πνεύμα είναι αιθέρας που κινείται ελεύθερος στην ατμόσφαιρα. Είναι δυνατόν να κοινωνήσει και να επικοινωνήσει, όπως κάνουν τα συγκοινωνούντα δοχεία, με οποιονδήποτε σε οποιοδήποτε σημείο της υδρογείου ακόμα και σε εποχές που δεν υπάρχουν τα μέσα συγκοινωνίας ή επικοινωνίας και να δημιουργούνται έργα παράλληλα και τηρουμένων των αναλογιών εξ ίσου σημαντικά.

*Αν η Ευρωπαϊκή Ένωση, των κλειστών συνόρων και της εξαθλίωσης θεωρεί ότι η πολιτική της συνάδει με τα πανανθρώπινα ιδεώδη και ιδανικά που εμπνέει η Ενάτη τότε καλώς την έχει για ύμνο της.